Hiperkeratynizacja skóry jest bardzo powszechnym problemem w społeczeństwie. W związku z tym kosmetolodzy często spotykają się z pytaniami dotyczącymi właściwej pielęgnacji skóry od swoich klientów.

Ichtioza, parakeratoza i hiperkeratoza.

W węższym znaczeniu ichtioza i rogowacenie dłoni należą do zaburzeń rogowacenia. Ichtioza pochodzi od greckiego słowa „ichthys” oznaczającego rybę i odnosi się do często przypominającego rybią łuskę wyglądu dotkniętej nią skóry.

Rogowiec (ang. palmaroplantar keratoderma) to hiperkeratoza, która dotyka przede wszystkim dłoni i podeszew. Te zaburzenia rogowacenia są z reguły dziedzicznymi chorobami skóry i rozwijają się już we wczesnym dzieciństwie.

Termin hiperkeratoza wskazuje na nieprawidłowe pogrubienie warstwy rogowej. W przeciwieństwie do hiperkeratoz, parakeratozy charakteryzują się w dużej mierze brakiem warstwy ziarnistej i np. łuszczyca należy do tej grupy schorzeń skóry. Szczególnie szorstka skóra na zewnętrznej stronie ramienia z opornymi łuskami i pojedynczymi drobnymi guzkami jest również uwarunkowana genetycznie i należy do hiperkeratoz.

Leczenie dermatologiczne skóry rogowaciejącej.

Dokładne rozpoznanie różnicowe i następujące po nim leczenie dermatologiczne poszczególnych problemów z rogowaceniem należy do obowiązków dermatologa. Częstymi substancjami czynnymi w maściach i kremach stosowanych w leczeniu rogowacenia są mocznik, kwas salicylowy, sole kwasu mlekowego oraz preparaty z kwasem witaminy A (retinoidy).

Mocznik

W niskich stężeniach zatrzymuje wodę w często skrajnie odwodnionej skórze, co pozwala zachować jej gładkość. W wyższych stężeniach mocznik ma działanie keratolityczne i w tej funkcji jest odpowiednią substancją do leczenia silnych zrogowaceń.

Kwas salicylowy

Ta substancja również ma działanie keratolityczne i jest raczej stosowana w mniej ciężkich przypadkach. Kwas salicylowy może czasem powodować nietolerancje.

Sole kwasu mlekowego

Stosuje się je jako środki nawilżające.

Nadal w najchętniej wybieranymi preparatami są te z kwasem witaminy A (retinoidy), które należy przyjmować doustnie w ciężkich przypadkach, a także w przypadkach rogowca dłoni i stóp.

Alfa-hydroksykwasy (AHA), do których należy między innymi kwas mlekowy, są cenione ze względu na swoje działanie keratolityczne.

Zawartość lipidów w substancjach bazowych stosowanych jako maści musi być indywidualnie dopasowana. Zwróć uwagę na popularne bazy wazelinowe: mogą prowadzić do nietolerancji i wzmagać świąd.

W połączeniu z substancjami nawilżającymi substancje lipidowe zapobiegają powstawaniu rozpadlin, jak również dodatkowych infekcji. Pomocne mogą być również kąpiele olejowe, zwłaszcza jeśli nie zawierają emulgatorów (patrz niżej). W leczeniu objawowym często stosuje się glikokortykoidy.

Korneoterapia w pielęgnacji rogowacenia skóry

Oprócz konwencjonalnego leczenia dermatologicznego, które opiera się na środkach farmaceutycznych, imponujące rezultaty może przynieść spersonalizowana pielęgnacja skóry za pomocą odpowiedniej bazy kremowej.

Według amerykańskiego dermatologa, profesora Kligmana, skuteczna pielęgnacja warstwy rogowej naskórka przynosi pozytywne rezultaty w głębszych warstwach skóry, które można porównać z działaniem środków farmaceutycznych.

Zaleta jest dość oczywista: można w ten sposób uniknąć skutków ubocznych leków. Dla tego specyficznego rodzaju terapii Kligman stworzył termin „korneoterapia”. Terapia ta okazała się skuteczna szczególnie w przypadku zaburzeń bariery skórnej, co zostało również potwierdzone badaniami naukowymi.

Jednak nawet w przypadku zastosowania w pielęgnacji korneoterapii, hiperkeratozy nadal pozostają bardzo złożonym zagadnieniem. Wszystko dlatego, że skłonności genetycznych z reguły nie da się wyleczyć za pomocą terapii miejscowych. Kosmetolog może jedynie skuteczne wpłynąć na równowagę poziomu wody i lipidów w skórze poprzez stosowanie fizjologicznych preparatów pielęgnacyjnych, co i tak ma już pozytywny wpływ na zwiększenie gładkości i nadania miękkości skórze z zaburzeniami rogowacenia. Obie te cechy są niezbędnymi warunkami dla dalszego postępowania, np. leczenia i uniknięcia okresów zaostrzeń.

Produkty biomimetyczne

Pozytywne rezultaty terapii zaburzeń rogowacenia można osiągnąć poprzez unikanie w preparatach substancji, które dodatkowo obciążają skórę. Obecnie łatwo można uniknąć substancji uczulających, takich jak konserwanty i perfumy, które w rzeczywistości są zbędne.

Oleje mineralne stosowane w celach kryjących zwiększają wprawdzie wilgotność skóry, ale pod względem fizjologicznym działają raczej jak ciała obce na skórze.

Jednym z istotnych aspektów jest unikanie konwencjonalnych emulgatorów, szczególnie tych, które po wniknięciu w skórę odkładają się w niej i w kontakcie z wodą powodują efekt wypłukiwania lipidów, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonego odwodnienia skóry. Dotyczy to również środków niejonowych, jak np. PEG i pochodnych, jak również niedegradowalnych emulgatorów anionowych, jak siarczany i fosforany.

Najwłaściwszymi emulgatorami pozostają monoglicerydy i diglicerydy kwasów fizjologicznych, ponieważ nie wpływają one na szczelność bariery skórnej.

Jeśli chodzi o aspekty fizyczne, idealnym wyborem są składniki naśladujące struktury błonowe, które znajdują się również w warstwach lipidowych skóry, takie jak ceramidy i fosfolipidy. Dermatolodzy moskiewscy wykazali, że przypadki wrodzonej rybiej łuski można znacznie poprawić za pomocą kremów o strukturze DMS już po okresie trzech tygodni. Oprócz fizjologicznych substancji lipidowych i środków nawilżających, kremy o strukturze DMS zawierają również fosfatydylocholinę jako element wiążący pomiędzy lipidami a fazą wodną. Podobnie pozytywne rezultaty można było osiągnąć w przypadku zaburzeń barierowych, takich jak atopowe zapalenie skóry (neurodermatitis) i kontaktowe zapalenie skóry.

W przypadku trądziku pospolitego, który często jest spowodowany zaburzeniami rogowacenia przy ujściach gruczołów łojowych, istotnym aspektem mogą być niezbędne kwasy tłuszczowe. W przypadkach trądziku pospolitego spowodowanego rogowaceniem mieszkowym, skóra wykazuje niedobory kwasu linolowego. Przypadki te mogą być leczone odpowiednimi produktami liposomowymi zawierającymi kwas linolowy, który występuje fizjologicznie w błonach skóry. W tym kontekście badania kliniczne wykazały redukcję zaskórników o prawie 70% w okresie czterech tygodni.

Jakie składniki powinny zawierać kremy dla skóry z hiperkeratynizacją?

Oczywiście produkty kosmetyczne mogą pomóc jedynie w zakresie zapewnienia odpowiedniej pielęgnacji skóry cierpiącej na zaburzenia rogowacenia. Jeśli jednak produkty te są zgodne z zasadami korneoterapii, a ponadto, jeśli dodatkowo stanowią równoległy element terapii dermatologicznej, stanowią idealny fundament dla efektów synergicznych, charakteryzujących leczenie holistyczne.

Typowa baza kremu kosmetycznego, która może być stosowana na przykład w przypadkach ichtioz, zawiera wodę, trójglicerydy (olej neutralny, oliwa z oliwek, masło shea), fitosterole (zawarte w maśle shea), substancje nawilżające (NMF), fosfatydylocholinę (wyekstrahowaną z lecytyny sojowej), skwalan i ceramidy. Warto wspomnieć, że zawartość cholesterolu w warstwie rogowej jest szczególnie niska w skórze dotkniętej ichtiozą. Ten deficyt może być jednak wyrównany przez fitosterole masła shea, które mają bardzo podobną strukturę.

Łagodne produkty do pielęgnacji skóry

Oczyszczanie skóry

Bardzo ważną kwestią jest oczyszczanie skóry. Należy zwrócić uwagę na fakt, że składniki produktów oczyszczających muszą być całkowicie zmyte ze skóry, jak np. środki odtłuszczające, aby zagwarantować skuteczność dalszych zabiegów, takich jak kremy i serum. Stosowane tensydy (roślinne kwasy tłuszczowe) powinny być bardzo łagodne dla skóry. Często bardziej odpowiednie są wysoko rozcieńczone mydła składające się z soli zasadowych kwasów fizjologicznych, takich jak kwas palmitynowy i stearynowy, niż dzisiejsze mydła w płynie.

Peelingi

W zależności od konkretnych przypadków hiperkeratozy stosuje się również peelingi, a dermatolodzy najczęściej rekomendują substancje złuszczające na bazie kwasów owocowych (kwasy AHA). Do ogólnego stosowania w domu bardziej odpowiednie są jednak kremy pielęgnacyjne zawierające drobinki ścierne, np. na bazie wosków.

Substancje aktywne

W przypadku stosowania okładów należy preferować okłady witaminowe, które pozostają na skórze, gdy nadmiar kremu zostanie usunięty po odpowiednim okresie czasu. Często stosowanym środkiem kosmetycznym jest witamina A w postaci jej pochodnych, które powoli uwalniają substancję czynną w skórze.

W tym kontekście ciekawą alternatywą są również produkty z witaminą A w postaci nanocząsteczek. Można je nakładać w czystej postaci, a następnie pokrywać kremami bazowymi. Po przeniknięciu do skóry witamina A zostanie przekształcona w kwas witaminy A i w ten sposób wspomoże dermatologiczną terapię retinoidami.

Inne witaminy jak witamina C i również E, a także D-pantenol i olej z wiesiołka mogą być pomocne i częściowo wykazują również działanie synergiczne.

Balsamy do ciała

W przypadku balsamów do ciała, które nakłada się po prysznicu lub kąpieli, w naszej praktyce sprawdzają się również produkty o strukturze dwuwarstwowej. Utrzymują one skórę gładką bez efektu okluzji.

W związku z tym ciekawą alternatywą są również balsamy barierowe składające się z nanocząsteczek fosfatydylocholiny. Podobnie jak liposomy, skutecznie dostarczają one skórze kwas linolowy, ale jednocześnie dostarczają dodatkowe substancje lipidowe – czyli składniki aktywne rozpuszczalne w tłuszczach. Istotną zaletą kwasu linolowego jest fakt, że poprawia on elastyczność warstwy rogowej naskórka, która w przypadku deficytów kwasu linolowego wykazuje szorstką i łuszczącą się powierzchnię.

Wśród czystych olejów możemy polecić olej z awokado, który jest bogaty w fitosterole. Na rynku dostępne są również ekstrakty z oleju awokado (Avocadin), które zawierają jeszcze większe stężenie fitosteroli. Ekstrakty te mogą być mieszane w oleożelach (produktach do pielęgnacji skóry bez wody), które również nie zawierają olejów parafinowych i stanowią odpowiednią pielęgnację w przypadku ekstremalnie odwodnionej skóry, przede wszystkim popękanych podeszew i dłoni. Również kąpiele olejowe zawierające olej z awokado, które bazują na fosfatydylocholinie, a ponadto nie zawierają emulgatorów, mogą być pomocne w przypadku ichtioz, ponieważ nie odtłuszczają skóry.

Źródło: https://dermaviduals.de/english/publications/problem-skin/cornification-disorders-the-adequate-skin-care.html
Tłumaczenie: Magda Komorowska